નક્ષત્ર શું છે?
નક્ષત્રો 27 છે અને તે ચંદ્રની ગતિના આધારે નક્કી થાય છે. ચંદ્ર દરેક નક્ષત્રમાં લગભગ 1 દિવસ (અંદાજે 24 કલાક) વિતાવે છે. ભારતીય ખગોળવિજ્ઞાન અનુસાર, એ નક્ષત્રોનું મહત્ત્વ માત્ર ભૌતિકશાસ્ત્રમાં જ નહીં પરંતુ કૃષિ, ઋતુચક્ર અને તહેવાર-ઉત્સવોમાં પણ છે.
વર્ષાદના નક્ષત્રો શું છે?
ભારતીય જ્યોતિષશાસ્ત્ર અનુસાર, વર્ષાદ (મોન્સૂન) મુખ્યત્વે કેટલાક વિશિષ્ટ નક્ષત્રોના સમયગાળા દરમિયાન થાય છે. આવા નક્ષત્રોને વર્ષા નક્ષત્રો કહેવાય છે. સામાન્ય રીતે, આ નક્ષત્રોમાં મેઘોનું સર્જન, પવનની ગતિમાં ફેરફાર અને વરસાદના સંકેતો જોવા મળે છે.
વરસાદના નક્ષત્રો કઈ રીતે કામ કરે છે?
વર્ષા ઋતુના આગમન દરમિયાન જ્યારે ચોક્કસ નક્ષત્રો આવે છે ત્યારે તેનું વિશિષ્ટ “વાહન” નક્કી કરવામાં આવે છે. એ વાહન ઉપરથી એ અંદાજ લગાવવામાં આવે છે કે કેટલો અને કેવો પ્રકારનો વરસાદ થશે.
વર્ષ 2025 દરમિયાન વરસાદના નક્ષત્ર 2025 મુજબ આ વર્ષે જ્યોતિષશાસ્ત્ર ના યોગ મુજબ આ 6 નક્ષત્ર નું વાહન વરસાદ પ્રિય હોવાથી આ 6 નક્ષત્ર દરમિયાન ભારેથી અતિભારે વરસાદની સંભાવના ઊભી થઈ શકે છે.
| નક્ષત્ર | વાહન |
પુષ્ય નક્ષત્ર |
મોર |
| મઘા નક્ષત્ર | દેડકો |
| પૂર્વા ફાલ્ગુની નક્ષત્ર | ભેંસ |
| હસ્ત નક્ષત્ર | મોર |
| ચિત્રા નક્ષત્ર | હાથી |
| સ્વાતિ નક્ષત્ર | દેડકો |
આ પરંપરા પાક-પાણીના આયોજન માટે ઉપયોગી રહેતી. હવે ભલે આધુનિક હવામાન વિભાગ અને ટેક્નોલોજી ઉપલબ્ધ છે, પરંતુ નક્ષત્રોની આધારીત પૂર્વાનુમાન હાલ પણ ખાસ કરીને ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં માન્ય છે.
વર્ષા અને ખેતી માટે મુખ્ય નક્ષત્રો અને તેમનાં લક્ષણો
ખેડૂત માટે વરસાદનું આગોતરું આયોજન એટલે જીવતર. “પહેલી વરસાદ” એટલે જમીન ભીંજાવવી, “મેધ્યમ વરસાદ” એટલે વાવણી માટે યોગ્ય સમય, અને “અંતિમ વરસાદ” એટલે પાકની નિપજમાં વધારો કે નુકશાન.
| નક્ષત્ર | અંદાજિત સમયગાળો (ગુજરાતી કેલેન્ડર અનુસાર) | લક્ષણો અને વર્ષાની સ્થિતિ |
| મૃગશિરા | જેઠનો અંત / આષાઢ આરંભ | પવનમાં ઠંડક, વાદળો દેખાવા લાગે, શરૂઆતી વર્ષાની તૈયારી |
| આર્દ્રા | આષાઢ પ્રથમ પખવાડિયું | મેઘગર્જના, વીજકાળ, ધોધમાર વરસાદ શરૂ થાય |
| પુનર્વસુ | આષાઢ મધ્ય | વરસાદ ઓછો પણ સ્થિર થાય છે, ખેતી માટે યોગ્ય |
| પુષ્ય | આષાઢનો અંત | સતત વરસાદ, જમીન ભીની, વાવણી પૂર્ણ થાય |
| આશ્લેષા | શ્રાવણ આરંભ | ગરમી અને ભેજ સાથે સતત વરસાદ, પાકમાં વૃદ્ધિનો સમય |
વર્ષ 2025 માટે વરસાદના નક્ષત્રોની વિગતવાર સમજ
વર્ષ 2025માં વરસાદની શરૂઆત અને પ્રગતિ નક્ષત્રોના આધારે વિવિધ તબક્કાઓમાં વિભાજિત થાય છે. પ્રથમ નક્ષત્ર
ખેડૂત માટે વરસાદનું આગોતરું આયોજન એટલે જીવતર. “પહેલી વરસાદ” એટલે જમીન ભીંજાવવી, “મેધ્યમ વરસાદ” એટલે વાવણી માટે યોગ્ય સમય, અને “અંતિમ વરસાદ” એટલે પાકની નિપજમાં વધારો કે નુકશાન.
મૃગશીર્ષ
8 જૂન 2025ના રોજ આવે છે, જે શિયાળ વાહન સાથે છે. આ સમય દરમિયાન ગરમીના પગલાં ઓછી થવા લાગે છે અને પવનની ગતિ વધે છે, જે વરસાદની શરૂઆતની ચિહ્નરૂપે હોય છે. ત્યારપછી, આદ્રા નક્ષત્ર 22 જૂને આવે છે જે ઉંદર વાહન સાથે છે, અને સામાન્ય રીતે આ નક્ષત્ર ગુજરાતમાં સૌપ્રથમ વરસાદ (પ્રારંભિક વરસાદ) લઈને આવે છે.
પુનર્વસુ નક્ષત્ર
5 જુલાઈએ આવે છે જે ઘોડાનું વાહન ધરાવે છે. આ સમયગાળામાં વરસાદ સ્થિર થાય છે અને જમીન ભીંજાવા માટે પૂરતો વરસાદ પડે છે. પછી આવતા પુષ્ય નક્ષત્ર (19 જુલાઈ) અને આશ્લેષા નક્ષત્ર (2 ઑગસ્ટ) – જે ક્રમશ: મોર અને ગધેડા વાહન ધરાવે છે – રાજ્યમાં સારા વરસાદનું નિર્દેશ આપે છે. પુષ્ય નક્ષત્ર ખાસ કરીને ખેડૂતો માટે લાભદાયક ગણાય છે કારણ કે આ વખતે પાકવાવણી માટે પૂરતો વરસાદ મળે છે.
મઘા નક્ષત્ર
16 ઑગસ્ટે આવે છે, જે દેડકાંના વાહન સાથે આવે છે. આ સમયગાળા દરમિયાન સામાન્ય રીતે વરસાદ વધુ તીવ્ર થાય છે અને પાણીની ઉપલબ્ધિ વધે છે. ત્યારબાદ પૂર્વા ફાલ્ગુની (30 ઑગસ્ટ) અને ઉત્તરા ફાલ્ગુની (13 સપ્ટેમ્બર) નક્ષત્રો આવતા હોય છે, જે પણ અનુકૂળ વરસાદી માહોલ લઈ આવે છે. પૂર્વા ફાલ્ગુની ભેંસના વાહન સાથે આવે છે જે મજબૂત વરસાદના સંકેત આપે છે, જ્યારે ઉત્તરાએ થોડી ઓછી માત્રામાં પણ નિયમિત વરસાદ સુનિશ્ચિત કરે છે.
હસ્ત નક્ષત્ર
27 સપ્ટેમ્બરએ આવે છે જે મોરના વાહન સાથે આવે છે. આ સમયગાળા દરમિયાન મેઘગર્જના અને છૂટાછવાયા વરસાદ જોવા મળે છે. છેલ્લે, ચિત્રા અને સ્વાતી નક્ષત્રો (ક્રમશઃ 10 અને 24 ઑક્ટોબર) હાથી અને દેડકાંના વાહન સાથે આવે છે. આ નક્ષત્રો માવઠા તરીકે ઓળખાતા પશ્ચિમી વિક્ષોપનાં કારણે થતો વરસાદ લાવે છે, જે કેટલીક વખત પાછળના પાક માટે લાભદાયક સાબિત થાય છે.
વરસાદના નક્ષત્ર 2025 મુજબ ક્યુ નક્ષત્ર ક્યારે બેસે? અને તે નક્ષત્રનું વાહન શું છે?
| તારીખ | નક્ષત્ર | વાહન |
| 25-05-2025 | રોહિણી | - |
| 08-06-2025 | મૃગશીર્ષ | શિયાળ |
| 22-06-2025 | આદ્રા | ઉંદર |
| 06-07-2025 | પુનર્વસુ | અશ્વ |
| 20-07-2025 | પુષ્ય | મોર |
| 03-08-2025 | આશ્લેષા | ગધેડો |
| 17-08-2025 | મઘા | દેડકો |
| 30-08-2025 | પૂર્વા ફાલ્ગુની | ભેંસ |
| 13-09-2025 | ઉત્તરા ફાલ્ગુની | શિયાળ |
| 27-09-2025 | હસ્ત | મોર |
| 10-10-2025 | ચિત્રા | હાથી |
| 24-10-2025 | સ્વાતિ | દેડકો |
ઉપર જણાવવામાં આવેલા તમામ નક્ષત્ર અંગેની માહિતી, સાથે સાથે દરેક નક્ષત્ર સંબંધિત વાહન અંગેની માહિતીની સાથે સાથે કયા નક્ષત્રમાં કેવા વરસાદના યોગ ઊભા થશે? આ અંગેની સંપૂર્ણ માહિતી.
સારાંશ
આ તમામ નક્ષત્રોનું અવલોકન કરવાથી ખેડૂત મિત્રો તથા પ્રાકૃતિક ચક્રમાં રસ ધરાવનારા લોકો માટે વરસાદના મૂલ્યાંકન માટે મહત્વપૂર્ણ માર્ગદર્શન મળે છે. નક્ષત્રોના વાહન પરથી વરસાદના પ્રમાણનો અંદાજ પણ લગાવવામાં આવે છે, જે પરંપરાગત ભારતીય જ્યોતિષ શાસ્ત્ર પર આધારિત છે.